Toen Atari zijn arcadespel Pong uitbracht als een voorgeprogrammeerde speciale game-eenheid voor thuis, was het een enorme hit en werd het al snel nagebootst door elke denkbare elektronicafabrikant. In slechts een paar jaar tijd werden de schappen overspoeld met klonen en variaties, waarvan sommige zelfs zo ver gingen dat ze dezelfde microchip gebruikten. Om hun positie als marktleider te behouden, probeerde Atari mede-oprichter Nolan Bushnell een nieuwe generatie videogamesystemen te creëren. Hiervoor kocht Atari Cyan Engineering, dat al werkte aan een nieuwe consoletechnologie onder de codenaam Stella.
Hoe vroege videogames werkten
Destijds gebruikten alle videogameconsoles voor thuisgebruik de op wiskunde gebaseerde Logic Technology, waarbij variabelen werden gebruikt om relaties en deductie te bepalen. Hierdoor konden dezelfde of vergelijkbare afbeeldingen worden hergebruikt in een beperkt aantal basisspellen. De techniek werd geïnnoveerd door Ralph Bayer’s Brown Box militaire project dat uiteindelijk de Magnavox Odyssey werd. Dit is ook de reden waarom alle homevideogames van de eerste generatie consoles er allemaal hetzelfde uitzagen.
De juiste technologie vinden en ontwikkelen
In plaats van logische technologie gebruikte het Stella-project van Cyan een centrale verwerkingseenheid (CPU) genaamd MOS Technology 6502, een 8-bits microprocessor die in 1975 werd geïntroduceerd als de goedkoopste processor op de markt. Hierdoor kon programma-informatie snel worden verwerkt vanaf een microchip zonder de bank te breken. De volgende vraag was hoe je meerdere spelprogramma’s van een externe bron aanlevert. In 1972 begon Hewlett-Packard ROM-cartridges te gebruiken, een schaal waarin een Re-Oalleen Memory-chip met een programmabestand dat via een cartridgesleuf op de computer is aangesloten. De ROM-cartridges boden de perfecte oplossing voor Stella. Spelbestanden werden opgeslagen op de ROM-cartridge via de toevoeging van een RAM-chip (Random Access Memory) en de MOS Technology 6502-processor las de programma-informatie via een input/output (I/O)-chip. Afgezien van de logistiek, wat dit de ideale oplossing maakte, waren de lage kosten van de ROM-cartridges, en met Cyan’s zelfontwikkelde Television Interface Adapter (TIA) geluidschip waren zowel grafische als geluidsoplossingen compleet.
Atari werkt samen met Warner Communications
Met alle gelijktijdige technologie die tegelijkertijd gebeurde, was het geen verrassing dat een ander bedrijf hetzelfde concept op hetzelfde moment zou ontwikkelen, en de Fairchild Semiconductor Company versloeg Atari in 1976 op de markt met het Fairchild Video Entertainment System (later het Fairchild Channel F) die de Fairchild F8 CPU gebruikte, ontwikkeld door Intel-maker Robert Noyce. Atari zat financieel diep in de ontwikkeling van Stella en had meer inkomsten en kracht nodig om een release mogelijk te maken. Naar de beurs gaan was geen optie omdat de aandelenmarkt sterk daalde. Met de dreiging het volledige marktaandeel te verliezen door Channel F, wendde Nolan Bushnell zich tot een partnerschap met Warner Communications, (tegenwoordig bekend als Time Warner), dat uiteindelijk een buy-out werd. Bushnell bleef in dienst om het bedrijf te runnen.
1977: De Atari 2600 debuteert
Toen de Stella uiteindelijk in 1977 werd voltooid en uitgebracht, werd de naam veranderd in de Atari-videocomputersysteem, maar veranderde later weer in de nu beruchte Atari 2600, na het fabricageonderdeelnummer CX2600. Aanvankelijk werd de 2600 uitgebracht met een matige ontvangst, maar het nieuws deed snel de ronde en in 1979 was het een hit, alleen al in dat jaar werden meer dan een miljoen exemplaren verkocht. Helaas eisten de tumultueuze tijden die aan het succes voorafgingen een tol van Bushnells relatie met Warner Communications. Bushnell verliet het bedrijf in 1978, slechts een jaar voor het grote succes van de console. In de daaropvolgende jaren bleef Atari geschiedenis schrijven en verkocht hij alle concurrentie met zijn steeds groter wordende installatiebasis en bibliotheek met games. De grootste concurrent, de Channel F, had niet de grafische of geluidsmogelijkheden van de 2600, noch een zakelijke gigant als Warner Communications erachter. Hoewel Channel F de eerste in zijn soort was, werden er slechts 26 titels voor uitgebracht, en Fairchild bezweek al snel aan de verkoopdominantie van Atari.
De dramatische opkomst en ondergang van de Atari 2600
Het enorme succes van Atari leidde onvermijdelijk tot zijn eigen ondergang. Omdat het bedrijf nu zakelijk werd geleid, raakten de programmeurs ontevreden over hun behandeling. Atari was van een informele en leuke werkplek onder leiding van Bushnell naar een benauwd, zakelijk optreden gegaan met weinig erkenning of beloning voor goed werk, een structuur waar de uitgeverij van videogames vandaag de dag nog steeds onder lijdt. Al snel begonnen de programmeurs die hielpen bij het opbouwen van het Atari-imperium te vertrekken en hun eigen bedrijven te vormen om games voor de 2600 te publiceren. Omdat het idee van een console met verwisselbare games nog een nieuw concept was, en de vorige generatie videogamesystemen alle elkaar, de copyright-, patent- en handelsmerkwetten waren niet opgezet om first-party consolefabrikanten te beschermen zoals ze nu zijn. Al snel werd de markt overspoeld met games, allemaal ontworpen voor de 2600 en veel gemaakt door voormalige Atari-programmeurs die van boord waren. Deze externe uitgevers konden de rechtenkwesties omzeilen door nooit het Atari-logo te gebruiken, een disclaimer toe te voegen dat ze niet gerelateerd waren aan Atari Inc. en alleen te erkennen dat de cartridge was ontworpen voor het “Atari Video Game System”.
De videogamecrash van 1983
Al snel begon Atari te lijden aan dezelfde ellende die de ondergang van Pong veroorzaakte. Niet met gelijkaardige games, maar met een overweldigend aantal bedrijven die zich haasten om een stukje van dat goud van 2600 te bemachtigen, met een vloedgolf van onofficiële games. Veel van deze spellen waren laag in inhoud en kwaliteit. Zelfs de in eigen beheer uitgegeven titels van Atari begonnen te lijden onder de gehaaste productiecycli en de meeste van hun topprogrammeurs hadden al ontslag genomen. Hoewel velen de vrijlating van de noodlottige aanhalen ET game voor de 2600 als het begin van Atari’s ondergang en de naderende videogame-industriecrash van 1983, was het meer een opeenstapeling – te veel games, te lage kwaliteit en zeer weinig technologische groei in huizen en arcades. Warner verkocht Atari in 1984 aan Commodore Business Machines, die de game-uitgeverij onmiddellijk sloot.
De erfenis van de Atari 2600
In 1986 bracht Commodore een opnieuw ontworpen versie van de 2600 uit als een budgettitel met de marketingtagline “The Fun Is Back!” Het systeem verkocht redelijk goed, maar kwam uiteindelijk tot een einde in 1990. Tot op de dag van vandaag is de Atari 2600 nog steeds de langst verkochte videogameconsole voor thuis en worden veel van zijn meer populaire titels opnieuw uitgebracht voor next-gen gameconsoles en handhelds, en voorgeprogrammeerde plug-n-play units als retro collecties.
