Belangrijkste leerpunten
- De OP-Z is een sequencer, sampler en synthesizer, allemaal in één zakformaat pakket.
- ‘Stepcomponenten’ geven unieke controle en voegen variatie toe aan sequenties.
- De OP-Z is waanzinnig diep en toch gemakkelijk op te pikken.
De OP-Z van Teenage Engineering is een plastic plaat op zakformaat en een synthesizer en sequencer die krachtiger is dan veel aan een bureau gebonden dozen. Ook: het heeft geen scherm. De OP-Z is echt een designwonder, een masterclass in het bouwen van een modern muziekinstrument. Het heeft geen scherm, maar het is gemakkelijker en sneller te gebruiken dan veel apparaten die dat wel hebben. Speel en programmeer door combinaties van de kleine knoppen in te drukken, en toch is het intuïtief, snel en gemakkelijk – als je eenmaal de basis hebt geleerd. Het heeft zijn eigen persoonlijkheid en veel eigenaardigheden, maar de OP-Z is misschien wel de meest intuïtieve en vloeiende sequencer die er is. “Ik zou zeggen dat de OP-Z de meest intuïtieve sequencer is die ik ooit heb gebruikt, omdat… het dichter bij het bespelen van een instrument ligt dan bij het programmeren van een computer.”
Zweeds design
Teenage Engineering is een ontwerpbureau met een muzikale inslag. De OP-Z is het tweede instrument. De OP-1 werd gelanceerd in 2011 en combineerde een toetsenbord, sampler, synthesizer, radio en virtuele viersporenband in een schattige aluminium behuizing. De rare effecten en low-fi geluiden maakten er een culthit van, gebruikt door muzikanten van Bon Iver tot Beck, Depeche Mode tot Jean Michel Jarre. De OP-1 was eind 2018 niet leverbaar omdat de OLED-schermen die daarvoor gebruikten op waren. Maar de OP-Z omzeilde dit probleem door je iPhone of iPad (en later je Android-telefoon) als display te gebruiken.
Een moordende sequencer
De OP-Z is een sequencer. Dat wil zeggen, het speelt een reeks noten af (stappen genoemd) in dezelfde volgorde, steeds opnieuw. Deze noten kunnen muzieknoten zijn van de ingebouwde synthesizer, of ze kunnen worden gesampled. Er zijn acht afzonderlijke audiotracks, vier voor drums (of samples) en vier voor synthesizers (inclusief een arpeggiator). Op de OP-Z is de bovenste rij van 16 knoppen om deze stappen te programmeren. Druk op een, en het licht op, wat betekent dat het zal klinken. De twee rijen eronder, met zwarte en “witte” toetsen, is een gestileerd pianotoetsenbord, en deze doen wat je zou verwachten.
Maar de magie van de OP-Z komt van de manier waarop dit allemaal werkt. De toetsen aan de linkerkant werken als shift-toetsen op een computer, waardoor het gedrag van de hoofdknoppen verandert. Hiermee kun je allerlei dingen doen. Je kunt samplen in de (zeer lo-fi) ingebouwde microfoon. Of u kunt effecten toevoegen aan hele tracks of slechts aan een enkele noot. Op de laatste kickdrumslag in een reeks kan bijvoorbeeld een echo worden toegepast. Je kunt de OP-Z gebruiken met de bijbehorende app, die je laat zien wat elk van de knoppen zal doen, en het gemakkelijker maakt om je samples te bewerken (ja, je kunt samples opnemen en hakken). Maar een scherm is totaal overbodig. Je kunt alles doen met de knoppen. In het begin is het intimiderend, maar het ontwerp is zo goed doordacht dat je kunt werken zonder na te denken als je eenmaal de basis hebt. Ik zou zelfs zeggen dat de OP-Z de meest intuïtieve sequencer is die ik ooit heb gebruikt, want je kunt gewoon denken en dan doen. Je wordt nooit afgeleid door een menu of scherm. Het is dichter bij het bespelen van een instrument dan bij het programmeren van een computer. En dan komen we bij het geheime wapen van de OP-Z.
Stap Componenten
Dit wordt een beetje technisch, maar dat is essentieel om de unieke mogelijkheden van de OP-Z uit te leggen. Herhaaldelijk dezelfde sequentie laten draaien is prima voor technomuziek, maar het wordt een beetje saai. Stapcomponenten zijn een manier om dingen door elkaar te halen. Je kunt er een toevoegen aan elke stap van een track, en het zal veranderen hoe die stap zich gedraagt. Om een stapcomponent toe te passen, houdt u de stap ingedrukt, drukt u op enkele knoppen en draait u aan enkele knoppen.
U kunt bijvoorbeeld een stapcomponent toepassen om elke vier maten een noot luider te spelen. Of om het alleen de eerste keer te spelen. U kunt de toonhoogte of duur wijzigen, de noot meer dan één keer spelen, of een bepaalde hoeveelheid reverb of vervorming inbellen voor slechts één stap. Je kunt ook gekkere dingen doen, zoals de eerste drie noten van een maat vier keer laten herhalen voordat je verder gaat en de rest speelt. Of – en deze is fantastisch – je kunt een maat kleiner maken om steeds maar een paar noten te spelen. Die noten kunnen delen zijn van een langere, gesamplede passage en kunnen worden ingesteld om willekeurig te worden. Dit zal een aantal gekke glitches veroorzaken. Dit klinkt allemaal erg ingewikkeld, en dat is het ook. Maar het is ook gemakkelijk om onderweg te programmeren. In feite is de OP-Z zo eenvoudig te programmeren dat je hem zou kunnen gebruiken voor live, geïmproviseerde optredens. Je kunt het apparaat dan oppakken en ermee rondzwaaien, en de ingebouwde versnellingsmeter kan het geluid beïnvloeden.
Meer. Veel meer
Er zit nog veel meer in deze doos. Het zit echt diep. We hebben het nog niet gehad over de virtuele tape-loop die kan worden “gekrast”, of de mogelijkheid om dit aan te sluiten op MIDI-instrumenten en het als een meesterbrein te gebruiken. Of dat u een MIDI-pianotoetsenbord kunt aansluiten en uw uitvoering live kunt opnemen, en het vervolgens kunt vermengen met de stapcomponenten. Of dat het een volledig uitgeruste USB-C-audio-interface is voor elke computer, inclusief de iPad.
Het kan zelfs automatisch akkoordprogressies en rare modale verschuivingen genereren door te analyseren wat je hebt geprogrammeerd. Zoals elk goed muziekinstrument, zijn de basisprincipes van de OP-Z gemakkelijk op te pikken, maar als je er eenmaal in bent, lijkt er geen einde te komen aan de diepte ervan. Het heeft wel een paar nadelen. Samplebeheer is lastig, en er is geen manier om muziek te samplen zonder een opnameknop ingedrukt te houden, waardoor het moeilijk wordt om tegelijkertijd een ander instrument te bespelen. Ook hadden vroege eenheden last van fabricagefouten, maar die lijken nu verholpen te zijn. Ik heb de mijne al sinds het begin, en ik heb nooit een probleem gehad. Ik ben dol op de OP-Z. Andere apparaten doen sommige dingen beter, maar niets is zo goed ontworpen of zo snel te gebruiken. Als het maar geen 600 dollar kost.
